Το παραμύθι και το παιδί
Η απόλαυση της αφήγησης πρόκειται για μια ανθρώπινη ανάγκη που τη συναντάμε σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης και σε όλες τις ιστορικές περιόδους Η αφήγηση διαχρονικά μορφοποιείται σαν θρύλος -έπος ?ποίηση ?παραμύθι ?λογοτεχνική μυθοπλασία.
Το παραμύθι αποτέλεσε αρχικά ένα είδος προφορικής ψυχαγωγίας για τα λαϊκά στρώματα της κοινωνίας , πέρασε στη συνέχεια στους αστικούς κύκλους, όπου επίσημος αποδέκτης του κατέληξε να είναι και μέχρι σήμερα το παιδικό κοινό. Στο παραμύθι χρησιμοποιείται ο προφορικός αφηγηματικός λόγος και τις τελευταίες δεκαετίες και ο γραπτός Από πολύ νωρίς οι επιστήμονες με πρώτο τον Ρώσο V. Propp αντιλήφθηκαν ότι υπάρχουν κάποια κοινά μορφολογικά στοιχεία και μοτίβα που φαίνεται να είναι κοινά σε όλα τα παραμύθια .(ο χρόνος που ξετυλίγεται η ιστορία, οι χαρακτήρες των ηρώων,η σύγκρουση των ηρώων, η λύτρωση με ένα μεταφυσικό τρόπο κ.τ.λ
Γιατί όλοι οι πολιτισμοί έχουν τα παραμύθια τους;
Η ακρόαση σαν εμπειρία επιτρέπει στον ακροατή να ταξιδέψει με την φαντασία και το μυαλό και κάποιου άλλου Η ανάγκη μέσα στην συνθετότητα των οικοσυστημάτων στα οποία ανήκει ο άνθρωπος να νιώσει ότι μπορεί να υπάρχει μια γραμμικότητα με λίγες παραμέτρος και απλές σχέσεις(συνήθως με ένα ευτυχές τέλος) Η ταύτιση με κάποιον ήρωα μέσα από το συγκίνηση της μυθοπλασίας επιτρέπει στον ακροατή να νιώσει συναισθήματα που χτίζουν θετικά την αυτοεικόνα του και την αυτοεκτίμησή του όπως :
? 1. Να νιώθει ασφαλής κατανοώντας τους κανόνες και τα όρια μέσα στο πλαίσιο του παραμυθιού (η αίσθηση ότι δεν ζει και αυτός σε ένα χαοτικό περιβάλλον)
? 2. Να έχει την αίσθηση της ατομικότητας μέσα από τις διαφορετικότητες των χαρακτήρων και προσωπικοτήτων του παραμυθιού (π.χ η προσωπικότητα της κακιάς μητριάς )
? 3. Να νιώθει το αίσθημα ότι ανήκει (σε μια ευρύτερη ομάδα των ηρώων με τους οποίους ταυτίζεται (οι νάνοι, η σταχτοπούτα ,το καλό βασιλόπουλο) ,
? 4. Να νιώθει το αίσθημα της αποστολής (το αίσθημα της ευθύνης για την επίτευξη ενός σκοπού (έναν πιο δίκαιο κόσμο όπου όσοι αγαπούν γίνονται ευτυχισμένοι)
? 5. Να νιώθει την απόλαυση της δημιουργίας σιγά- σιγά του προσωπικού σεναρίου ζωής (θα μεγαλώσω ,θα παντρευτώ ,θα κάνω δυο παιδιά?)
Το παραμύθι ασκεί ασκεί την γλωσσική ικανότητα του παιδιού
? Τα εκφραστικά μέσα και η λειτουργία του παραμυθιού αιχμαλωτίζουν την προσοχή του παιδιού και το διευκολύνουν να αποκτήσει δεξιότητες ακρόασης και συγκέντρωσης.
? Ο μαθητής ασυνείδητα εσωτερικεύει την λειτουργία του προφορικού λόγου (περιεχόμενο και παράλληλα το ηχόχρωμα της φωνής που παρακολουθεί τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των ηρώων του παραμυθιού .
? Παράλληλα μαθαίνει να χρησιμοποιεί σωστά χωροχρονικές ακολουθίες για να αποδώσει πληρέστερα την ροή μιας ιστορίας
Μπορεί το παραμύθι να ασκεί την γλωσσική ικανότητα του μαθητή ,η βασική του λειτουργία όμως αφορά περισσότερο στην ψυχοσυναισθηματική συγκρότησή του,
? Το παιδί μπαίνει στην θέση του αδύνατου (ενσυναίσθηση) ,νιώθει το δράμα και τα συναισθήματα του ήρωα για να βιώσει θετικά συναισθήματα που του είναι απαραίτητα όπως και στον καθένα μας (παντρεύεται το πριγκιπόπουλο )για να αποφορτισθεί από το συναισθηματικό άγος που προκαλούν οι συγκρούσεις των ηρώων (καταπίεση από τις αδερφές ..σταχτοπούτα)
? Του δημιουργεί αίσθημα αισιοδοξίας ,ένα αίσθημα που το χρειάζεται και στη ζωή ,πως όλα θα πάνε καλά
? Το παιδί αν ακολουθήσουν κατάλληλες δραστηριότητες, αποκτά επίγνωση του κόσμου των συναισθημάτων του και δεν φοβάται να τα διαχειριστεί όπως και ο ήρωας με τον οποίο ταυτίσθηκε. (ο Χάνσελ και η Γκρέτελ φοβηθήκαν αλλά προχώρησαν μέσα στο δάσος )
? Ταυτίζεται με τον καλό ήρωα και τα θετικά στοιχεία του (καλός,δίκαιος ,ταπεινός ) , μ?αυτόν τον τρόπο , γίνεται πιο βαθιά η επαφή με τον εαυτό του και το περιβάλλον, κι έτσι έρχεται σε επαφή με το θετικό κομμάτι του εαυτού του.
? Χωρίς να το καταλάβει τοποθετείται από πολύ νωρίς στα βασικά δίπολα της ηθικής (αφηρημένες έννοιες που σ΄ αυτήν την ηλικία δεν μπορεί να κατανοήσει) καλό ?κακό ,δίκαιο ?άδικο ,όμορφο άσχημο .
? Πιστεύει στον δίκαιο αγώνα της ζωής και της δικής του (που όπως στα παραμύθια θα έχει μια ευτυχή κατάληξη ) ,
? δομεί την εμπιστοσύνη του στη ζωή και στους ανθρώπους και βλέπει θετικά τον εαυτό του.
Τα παραμύθια και οι ιστορίες καθοδηγούν το παιδί στο να ανακαλύψει την ταυτότητά του, τις κλίσεις του, τους δεσμούς που συνδέουν τους ανθρώπους στις σχέσεις τους (οικογένεια,φιλία,γάμος) ,τις σχέσεις εξουσίας. Με αυτήν την έννοια απαντώντας σε σημαντικά ερωτήματα του παιδιού, αποτελούν έναν από τους κυριότερους παράγοντες κοινωνικοποίησής του.
Γι αυτό?
Πριν κοιμηθεί το παιδί ασκείστε το να διαβάσει μόνο του ή διαβάστε του εσείς ένα παραμύθι
Χωρίς να το καταλάβουμε θα του έχουμε πει πολλά ..
Κι όταν μεγαλώσει πάντα κάτω από το μαξιλάρι του θα έχει πάντα ένα βιβλίο με τον σελιδοδείκτη στη μέση??
Γκένιος Ανδρέας
