Μαθησιακές Δυσκολίες – Ορισμός
Σύμφωνα με τον ορισμό της National Joint Committee for Learning Disabilities, «Οι μαθησιακές δυσκολίες(ΜΔ) αποτελούν ένα γενικό όρο που αναφέρεται σε μια ετερογενή ομάδα διαταραχών που εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην απόκτηση και χρήση ικανοτήτων κινητικότητας, προσοχής, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, σκέψης ή μαθηματικών. Οι διαταραχές αυτές ενυπάρχουν στο άτομο και υποτίθεται ότι οφείλονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Αν και μια μαθησιακή δυσκολία μπορεί να συνυπάρχει με άλλες μειονεκτικές συνθήκες (π.χ. αισθητηριακές διαφορές, νοητική υστέρηση, κοινωνική ή συναισθηματική διαταραχή) ή περιβαλλοντικές επιρροές(π.χ. πολιτισμικές διαφορές, ανεπαρκή ή ακατάλληλη διδασκαλία) δεν αποτελεί άμεσο αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών ή επιρροών». Έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες,δείχνουν ότι 6-15% των παιδιών στη χώρα αυτή εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες (δεν συμπεριλαμβάνονται τα παιδιά με νοητική υστέρηση, καθώς πρόκειται για μια διαφορετική διαταραχή με χαμηλή νοημοσύνη και αναπτυξιακή καθυστέρηση). Τα αγόρια έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες σε σχέση με τα κορίτσια. Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν προκαλούνται από προβλήματα στην όραση ή την ακοή αλλά έχουν σχέση με τον τρόπο που ο εγκέφαλος προσλαμβάνει ή επεξεργάζεται οπτικές ή ακουστικές πληροφορίες. Αν ένας μαθητής δεν εμφανίζει κάποια αισθητηριακή διαταραχή,νοητική υστέρηση ,ψυχοσυναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες που φρενάρουν την μαθησιακή του κατάσταση και παρ? όλα αυτά μαθησιακά υπολείπεται τουλάχιστον κατά δυο χρόνια τότε πλέον μιλάμε για Μαθησιακές δυσκολίες.
Αξιολόγηση
Υπάρχει η επίσημη αξιολόγηση που γίνεται από τα ΚΕΔΔΥ και τα διάφορα Διαγνωστικά κέντρα (τεστ νοημοσύνης WISK ,τεσt μαθησιακής ετοιμότητας ,αναγνωστικής ικανότητας -τεστ Αθηνά κ.τ.λ) και η ανεπίσημη -μη τυποποιημένη (δημιουργούνται εργαλεία από τους εκπαιδευτικούς και αξιολογούν γνωστικές περιοχές του αναλυτικού προγράμματος)
Ανάγνωση
Στο σχολείο η περιοχή όπου γίνονται πιο εμφανείς οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ο γραπτός λόγος (ανάγνωση ?γραφή) και έχει επικρατήσει τις δυσκολίες αυτές να τις ονομάζουμε Δυσλεξία .Όταν λέμε ανάγνωση εννοούμε την αποκωδικοποίηση (το μηχανικό μέρος) και την κατανόηση κειμένου (το επικοινωνιακό μέρος). Ανάλογα με το πού βρίσκονται οι αναγνωστικές δυσκολίες (γράμμα ,συλλαβή ,λέξη ,παράγραφο ) υπάρχουν στρατηγικές για την ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας Επίσης υπάρχουν πολλές στρατηγικές για την κατανόηση κειμένου (αρίθμηση παραγράφων, υπογράμμιση θεματικών προτάσεων ,λέξεων κλειδιών ,δημιουργία πλαγιότιτλων ,περιλήψεων κ.τ.λ)
Γραφή
Οι δυσκολίες στην Γραφή αφορούν την ορθογραφία και την δομή του γραπτού λόγου
Α. ορθογραφία
– Γραφοκινητικός συντονισμός
– Κατανόηση πρότασης (αρχή -τέλος ,κεφαλαία, τελεία)
– συνεννώσεις λέξεων
– σύνταξη
– ιστορική ορθογραφία
– γραμματική ορθογραφία
– φωνημική ορθογραφία (αντικαταστάσεις ,παραλείψεις ,αντιμεταθέσεις γραμμάτων)
– Σημεία στίξης και τονισμού
Δ Δημοτικού :γραπτό κείμενο δυσλεκτικού μαθητή με συνεννώσεις λέξεων,φωνημικά και ορθογραφικά λάθη και πλήρη έλλειψη τονισμού
Για την ενίσχυση του γραφοκινητικού συντονισμού καθοριστικό ρόλο παίζει η καθοδήγηση του μαθητή στην προσχολική και πρώιμη σχολική ηλικία. Για την ιστορική ορθογραφία μεγάλο ρόλο παίζει η ενίσχυση της μακρόχρονης μνήμης Για την γραμματική ορθογραφία είναι καλό ο μαθητής να περάσει ιεραρχικά από τα παρακάτω στάδια
– να γράφει σωστά τα ουδέτερα σε ?ι
– να γράφει σωστά τα ομόηχα άρθρα οι ,η
– να γράφει σωστά σε προτάσεις και κείμενα τα άρθρα τον ,των ,στον ,στων
– να γράφει σωστά σε προτάσεις και κείμενα τα άρθρα της ,στης ,τις ,στις
– να γράφει σωστά τα ρήματα σε ?ω (προυπόθεση να ξεχωρίζει τα ρήματα από τα άλλα μέρη του λόγου)
– να γράφει σωστά τα ρήματα σε ει, εις
– να γράφει σωστά τα αρσενικά και θηλυκά που στον πληθυντικό τελειώνουν σε ?οι και εις (όσα στον πληθυντικό τελειώνουςν σε ς γράφονται με ει) κ.τ.λ
Για την Φωνημική ορθογραφία (αντικαταστάσεις ,αντιστροφές παραλείψεις γραμμάτων κ.τ.λ) καθοριστικό ρόλο παίζουν:
– Η ενίσχυση φωνολογικής ενημερότητας (να καταλαβαίνει ακουστικά τους φθόγγους που συνιστούν μια λέξη)
– ενίσχυση οπτικής και ακουστικής διάκρισης των γραμμάτων που το παιδί συγχέει οπτικά ή ακουστικά
φ-β ζ-ξ θ-σ
σ-ζ γ-χ β-δ θ-δ
Για τον σωστό τονισμό υπάρχουν στρατηγικές. Είναι πολύ δύσκολο να εδραιωθεί αν αυτό δεν γίνει στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού.
Β. δομή γραπτού λόγου
Υπάρχουν πολλές στρατηγικές για την καλύτερη οργάνωση κατά την παράγωγή αυθόρμητου γραπτού λόγου .Πολλές απ?αυτές βρίσκονται πλέον και στα καινούρια σχολικά βιβλία.
Περιγραφή εικόνας
Τεχνική των εικόνων (ιστορία εικονογραφημένη)
Τεχνική βοηθητικών ερωτήσεων
Πού έγινε?
Πότε έγινε?
ποιος το έκανε?
γιατί το έκανε?
πώς έγινε?
Τεχνική ημιτελών και εκτός λογικής φράσεων
Τεχνική κειμενικής υπερδομής
(δίνεται ένα πρότυπο για την οργάνωση δομής)
καθοδήγηση με ερωτήσεις
Μεταγνωστικές στρατηγικές
Οι μαθητές που έχουν Μαθησιακές δυσκολίες συνήθως διαθέτουν περιορισμένες μεταγνωστικές στρατηγικές ..Υπάρχουν στρατηγικές που βοηθάνε τον μαθητή να:
– Συνειδητοποιεί την μάθηση
– Αυτοδιορθώνεται με ρουτίνες αυτοδιόρθωσης
– Κρατά σημειώσεις
Συναισθηματικές κοινωνικές επιπτώσεις
Όταν ο μαθητής στο νηπιαγωγείο ή στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού νιώσει ότι ,όλο το σχολείο είναι προσανατολισμένο σε κάτι που ο ίδιος έχει δυσκολίες να ανταποκριθεί,τότε αρχίζει να λειτουργεί αμυντικά και σταδιακά να χάνει τα κίνητρα για συμμετοχή και να νιώθει συναισθηματικά τραυματισμένος και κοινωνικά απορριπτέος. Έτσι ξεκινάει ο δεύτερος γύρος των ψυχοσυναισθηματικών και κοινωνικών τραυμάτων που συνήθως είναι και πιο επώδυνα από τις πρωτογενείς γνωστικές αδυναμίες. Η αποτυχία του στα μαθήματα του δημιουργεί άγχος ,μειώνει την αυτοεκτίμησή του και σταδιακά μειώνει το ενδιαφέρον του για ότι σχετίζεται με τη σχολική μάθηση.Ισχυροποιείται η πεποίθηση ότι δεν μπορεί να μάθει ή να καταφέρει τίποτα (μαθημένη αβοηθησία).Στον χώρο του σχολείου η αποδοχή από την ομάδα των συνομηλίκων είναι περιορισμένη, και η αυτοεικόνα του συνεχώς συρρικνώνεται.
Κι έτσι
Χωρίς περίσκεψην,
Χωρίς λύπην,
χωρίς αιδώ
μεγάλα κ? υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Ά όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ? έκλεισαν από τον κόσμο έξω.
(Καβάφης, 1897
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες θα υψώνονται σαν τείχη σε όλη τη ζωή του.
Αντιμετώπιση
Είναι πολύ καθοριστικό για την πορεία του μαθητή να γίνει από τους εκπαιδευτικούς πρώιμη ανίχνευση (στο νηπιαγωγείο ή στην Α τάξη) , αξιολόγηση από το επιστημονικό προσωπικό του ΚΕΔΔΥ και στη συνέχεια παρέμβαση
Αποδοχή της ιδιαιτερότητας του παιδιού από γονείς-εκπ/κούς
Διαφοροποίηση της συμπεριφοράς ,της αξιολόγησης και της διδασκαλίας.
Λογική ενθάρρυνση και ανάδειξη θετικών σημείων.
Ανάθεση κοινωνικών ρόλων μέσα στην σχολική κοινότητα
Ομαδοσυνεργατική μορφή οργάνωσης της τάξης.
Εξατομικευμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΕΠ).
Συνεργασία εκπαιδευτικών ?γονέων
Συμβουλευτική γονέων για αποτελεσματικές στρατηγικές μελέτης στο σπίτι
Γκένιος Ανδρέας
Δάσκαλος ειδικής αγωγής
