Εκπαίδευση, Δήμοι και Όργανα Λαϊκής Συμμετοχής
Η συμμετοχή της ευρύτερης κοινωνίας στις αποφάσεις για τα ζητήματα που αφορούν τις σχολικές μονάδες ξεκίνησε ουσιαστικά με τον Νόμο 1566/1985 και την θέσπιση των λεγόμενων «Οργάνων Λαϊκής Συμμετοχής», τα οποία είναι οι Δημοτικές Επιτροπές Παιδείας, οι Σχολικές Επιτροπές και τα Σχολικά Συμβούλια. Αρκετά αργότερα, με την Υ.Α. 8440/24-2-2011 Άρθρο1 παρ. 2, προστέθηκε και το Συμβούλιο Σχολικής Κοινότητας.
Στα χρόνια που ακολούθησαν τον ν. 1566 ο κυβερνητικός νομοθέτης, ανεξάρτητα με την κομματική του προέλευση, συνέχισε να στηρίζει νομικά αυτούς τους θεσμούς μεταβιβάζοντας ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες στους ΟΤΑ. Στις μέρες μας η συντήρηση των διδακτηρίων και η χρηματοδότηση των σχολικών μονάδων γίνεται αποκλειστικά από τους ΟΤΑ και πιο συγκεκριμένα τους Δήμους, οι οποίοι έχουν την κύρια ευθύνη της βελτίωσης των υλικοτεχνικών υποδομών υπό τις οποίες υλοποιείται το εκπαιδευτικό έργο.
Η Δημοτική Επιτροπή Παιδείας αποτελείται από ένα εκπρόσωπο του Δήμου ως πρόεδρο και έχει ως τακτικά μέλη εκπαιδευτικούς (συνήθως 2 διευθυντές/τριες σχολικών μονάδων, μίας της πρωτοβάθμιας και μιας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), δύο μέλη των παραγωγικών τάξεων, εκπρόσωπο από συλλόγους γονέων και εκπρόσωπο συνδικαλιστικού οργάνου εκπαιδευτικών. Η Δημοτική Επιτροπή Παιδείας είναι το ανώτατο όργανο λαϊκής συμμετοχής που προτείνει, εισηγείται και γνωμοδοτεί για πολλά θέματα εκπαίδευσης σε επίπεδο Δήμου και οι θέσεις της μεταφέρονται και συζητούνται στο Δημοτικό Συμβούλιο. Εξ’ όσων γνωρίζω τέτοια επιτροπή δεν έχει συσταθεί στον Δήμο μας, πιθανόν γιατί θεωρήθηκε ότι το έργο και η αρμοδιότητά της εξαντλείται από το αμέσως κατώτερο όργανο λαϊκής συμμετοχής, τις σχολικές επιτροπές.
Οι σχολικές επιτροπές είναι δύο: αυτή της πρωτοβάθμιας και αυτή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και, στον Δήμο μας, είναι αυτές που επιτελούν θεωρητικά και πρακτικά όλο το έργο της υποστήριξης των εκπαιδευτικών υποδομών: «Έργο κάθε σχολικής επιτροπής είναι η διαχείριση των πιστώσεων που της διατίθενται για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας των αντίστοιχων σχολείων (θέρμανσης, φωτισμού, ύδρευσης, τηλεφώνου, αποχέτευσης, αγοράς αναλώσιμων υλικών κ.λπ.), η αμοιβή καθαριστριών, η εκτέλεση έργων για την επισκευή και συντήρηση των αντίστοιχων σχολείων και του κάθε είδους εξοπλισμού τους, η εισήγηση προς τις αντίστοιχες διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για τον εφοδιασμό από τον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων των αντίστοιχων σχολείων με έπιπλα και εξοπλιστικά είδη και από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με βιβλία για τις αντίστοιχες σχολικές βιβλιοθήκες, η διαχείριση των εσόδων από την ενδεχόμενη εκμετάλλευση των σχολικών κυλικείων, καθώς και η λήψη κάθε άλλου μέτρου που κρίνεται αναγκαίο για τη στήριξη της διοικητικής λειτουργίας των σχολικών μονάδων.» (παρ.4, άρθρο 243 του Ν.3463/2006).
Σύμφωνα με την πρόσφατη σχετική νομοθεσία (ΦΕΚ 310/2018) οι σχολικές επιτροπές διοικούνται από διοικητικό συμβούλιο αποτελούμενο από πέντε έως δεκαπέντε μέλη. Ως μέλη των σχολικών επιτροπών ορίζονται υποχρεωτικά: τουλάχιστον ένας διευθυντής/προϊστάμενος των νηπιαγωγείων για τις σχολικές επιτροπές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, τουλάχιστον πέντε διευθυντές των σχολικών μονάδων εκ των αρχαιότερων για τις σχολικές επιτροπές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αντίστοιχα που περιλαμβάνουν περισσότερες από πέντε σχολικές μονάδες, μεριμνώντας για την ευρύτερη δυνατή εκπροσώπησή τους στο διοικητικό συμβούλιο μέχρι και την συμπλήρωση των δεκαπέντε μελών. Τουλάχιστον ένας εκπρόσωπος της αντίστοιχης ένωσης γονέων και στην περίπτωση που δεν υπάρχει ένωση γονέων, ένας εκπρόσωπος των υφιστάμενων συλλόγων γονέων, κατά προτεραιότητα μεγέθους σχολικής μονάδας. Τουλάχιστον ένας εκπρόσωπος των μαθητικών κοινοτήτων για τις σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κατά προτεραιότητα μεγέθους σχολικής μονάδας. Τέλος, κατά τις συνεδριάσεις των σχολικών επιτροπών, όταν συζητούνται θέματα τα οποία αφορούν συγκεκριμένη σχολική μονάδα, καλείται ο διευθυντής της οικείας σχολικής μονάδας, ο οποίος συμμετέχει με δικαίωμα ψήφου.
Τα υπόλοιπα δύο όργανα λαϊκής συμμετοχής αφορούν στο επίπεδο της κάθε σχολικής μονάδας και είναι το Συμβούλιο Σχολικής Κοινότητας και το Σχολικό Συμβούλιο. Το πρώτο αποτελείται από 3 έως 5 μέλη (οπωσδήποτε τον δ/ντη της σχολικής μονάδας, έναν εκπρόσωπο των διδασκόντων, έναν εκπρόσωπο των γονέων και έναν εκπρόσωπο των μαθητικών κοινοτήτων για τις σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας). Κύριο έργο του είναι η επιλογή των δαπανών που θα γίνουν για τη σχολική μονάδα. Τέλος, το Σχολικό Συμβούλιο είναι το μαζικότερο όργανο και υπό αυτή την έννοια κατά τη γνώμη μου το πιο αντιπροσωπευτικό, καθώς αποτελείται από το σύνολο των διδασκόντων μιας σχολικής μονάδας, το σύνολο των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Γονέων και έναν εκπρόσωπο του Δήμου. Με αυτή την αρκετά πολυπληθή σύνθεση οφείλει να συνεδριάζει τρεις τουλάχιστον φορές ετησίως.
Ποιο είναι το νόημα της λειτουργίας όλων αυτών των οργάνων που θέσπισε ο νομοθέτης; Μα φυσικά ο δημοκρατικός έλεγχος, η αντιπροσωπευτικότητα στις διαβουλεύσεις σχετικά με την εκπαίδευση, η συναπόφαση, ο εμπλουτισμός και της γενικής διάνοιας, η πλουραλιστική έκφραση θέσεων και αιτημάτων από ανθρώπους διάφορων κοινωνικών ομάδων, η άσκηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των εμπλεκόμενων πολιτών, η περαιτέρω εμπέδωση της δημοκρατικής κουλτούρας, η διάχυση του κοινοτικού συναισθήματος και των αρμοδιοτήτων, η ενίσχυση της αίσθησης του ανήκειν και, οπωσδήποτε, η αντίληψη της εκπαίδευσης και της παιδείας ως ζητημάτων ύψιστης κοινωνικής προτεραιότητας και ευρύτερου κοινωνικού προβληματισμού.
Η δημοκρατία μαθαίνεται στην πράξη. Αν ισχύουν όλα τα παραπάνω, τότε η λειτουργία, η στελέχωση, η καταγραφή των αιτημάτων των μελών και οι συχνές-τακτικές συνελεύσεις των οργάνων λαϊκής συμμετοχής σε όλα τα επίπεδα θα πρέπει να αποτελούν μέλημα των ΟΤΑ και των πολιτών που συμμετέχουν, ανεξάρτητα με την οικονομική στενότητα και τον περιορισμό των δαπανών στους καιρούς της διαρκούς οικονομικής κρίσης Το επιχείρημα της έλλειψης διαθέσιμων κεφαλαίων δε μπορεί να έχει ως συνέπεια την ατροφία των δημοκρατικών θεσμών και δε σημαίνει ότι είναι δεδομένη η αδυναμία εξεύρεσης λύσεων στα προβλήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που το κοινωνικό κεφάλαιο, η ανθρώπινη διάνοια ξεπερνά με την ευρηματικότητά και τις συνεργασίες της τα προβλήματα χρηματοδότησης και μεγαλουργεί. Επιπλέον, τα ζητήματα της εκπαίδευσης δεν μπορούν να επιλύονται από 2-3 ανθρώπους, όσο ειδήμονες ή υψηλά ιστάμενα και αν είναι αυτά τα πρόσωπα. Οι συνέπειες σε αυτή την περίπτωση είναι αρνητικές: συγκεντρωτισμός και ένδεια ιδεών στη λήψη των αποφάσεων, ελλιπής δημοκρατία και δημοκρατική εκπαίδευση, αίσθημα αναρμοδιότητας, κωλυσιεργία και, τελικά, αδιαφορία, απάθεια και πολιτική αποξένωση για την πλειονότητα των πολιτών.
Η αναζωογόνηση και η σφριγηλή λειτουργία των οργάνων λαϊκής συμμετοχής της εκπαίδευσης είναι ένδειξη πολιτικής υγείας και πεδίο δράσης μιας ζωντανής δημοκρατικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας που εμπράκτως ενδιαφέρεται.
Ευθύμης Τσιλικίδης
Εκπαιδευτικός
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ψίθυροι της Σιντικής», Φύλλο 347, Σεπτέμβριος 2018
